Radio Kraków
  • A
  • A
  • A
share

„Ziemia dla tych, co na niej pracują" – O reformie rolnej w II RP

Od początku istnienia wolnej Polski jednym z najważniejszych zadań stojących przed politykami było przeprowadzenie zmian w strukturze posiadania ziemi na wsi. 28 grudnia 1925 roku Sejm RP przyjął ustawę o reformie rolnej, która stała się podstawą regularnej i planowanej akcji parcelacyjnej na terenie państwa polskiego. Reforma miała zmienić oblicze polskiej wsi i doprowadzić do wzrostu konkurencyjności gospodarstw chłopskich wobec majątków ziemskich. O reformie rolnej i jej skutkach w II RP w programie RK i IPN „Pamięć Niepodległości” dyskutowali dr hab Janusz Mierzwa – historyk, adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dr Marcin Chorązki z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Krakowie. Program prowadziła Jolanta Drużyńska.

Żniwa w Kalinie Wielkiej . Lata 30. XX wieku . Fot AIPN

 

W 1914 r. skończyła się „piękna epoka” w Europie. Również na ziemiach polskich z popiołów I wojny światowej odrodziła się Rzeczpospolita Polska, dając nadzieję na lepsze jutro nie tylko dla elit, ale również pozostałym grupom społecznym. Jedną z trudności, przed którymi stanęli rządzący, było unowocześnienie polskiego rolnictwa, które po przetoczeniu się frontów dwóch wojen było doszczętnie zrujnowane. Pogłowie bydła, koni i trzody chlewnej zmalało o ok. 5 mln. sztuk. Zniszczono wiele budynków mieszkalnych i gospodarskich, wyrąbano ponad 2,5 mln hektarów lasów. Jeśli do tego dodamy grypę, zwaną „hiszpanką”, która dotknęła Europę w latach 1918-1920, dostrzeżemy ogrom biedy, który dotknął także mieszkańców wsi.
Według obliczeń statystycznych 74% społeczeństwa polskiego w granicach II Rzeczypospolitej na początku jej istnienia mieszkało na terenie wsi. Jak obliczają historycy, 63% utrzymywało się z pracy na roli. Większość polskiego społeczeństwa była związana w tym czasie z wsią. W związku z dużą dysproporcją stanu posiadania ok. 0,25 % z całości społeczeństwa posiadało większość ziemi, czyli ok. 4  622 tys. ha ziemi, które tworzyły wielkie majątki ziemskie, czyli gospodarstwa liczące co najmniej 50 ha. ziemi. Tak wyglądał krajobraz społeczny polskiej wsi u progu II Rzeczpospolitej. W efekcie od początku istnienia wolnej Polski jednym z najważniejszych zadań stojących przed politykami było przeprowadzenie zmian w strukturze posiadania ziemi na wsi. Już w latach 1919-1920 podjęto pierwszą próbę, jednak jak wykazali prawnicy, niekonstytucyjną. Dlatego po negocjacjach politycznych na linii PSL – Chrześcijański Związek Jedności Narodowej w latach 1923-1925, rząd Władysława Grabskiego przedstawił projekt ustawy o wykonaniu reformy rolnej, która została przyjęta przez Sejm 28 grudnia 1925 r.

 

Żniwa w Kalinie  Wielkiej. Lata 30. XX wieku. Fot AIPN

 

Ustawa ta stała się podstawą regularnej i planowanej akcji parcelacyjnej na terenie państwa polskiego. Celem tych działań była zmiana struktury własnościowej na polskiej wsi, a także utworzenie nowoczesnych gospodarstw chłopskich. Według inicjatorów reformy, parcelacja prowadzona na podstawie tych aktów prawnych miała doprowadzić do wzrostu konkurencji na rynku rolnym, a także do podniesienia poziomu produkcji rolnej mniejszych gospodarstw. W związku z tym na terenach centralnej Polski stopniowemu podziałowi podlegały wszystkie majątki ziemskie przekraczające ustalony, w ramach ustawy, limit 180 ha powierzchni ogólnej w centrum kraju, 300 ha na terenach województw wschodnich (tzw. Kresy Wschodnie) i zachodnich (Wielkopolska, Pomorze i Śląsk) oraz 60 ha w bezpośredniej bliskości aglomeracji miejskich. W wyniku negocjacji przedstawicieli Związku Ziemian z nową (po tzw. Przewrocie Majowym) władzą wyznaczono roczny kontyngent ziemi do parcelacji. Ustalono, że rocznie obejmie ona 200 tys. hektarów. Proces reformy rolnej miał być długotrwałą ewolucją struktury własnościową z tendencją do tworzenia średnich gospodarstw chłopskich, liczących powyżej 10 ha.  
Dodatkowo w wyniku ustawy zniesiono serwituty, dążono do komasacji, czy też melioracji. Takie kompleksowe działania miały zmienić oblicze polskiej wsi i doprowadzić do wzrostu konkurencyjności gospodarstw chłopskich wobec majątków ziemskich. Proces ten został przerwany wybuchem II wojny światowej. A planowane przez Polski Rząd w Londynie nowe zmiany nigdy nie weszły w życie. Józef Stalin zrealizował własny projekt – wykorzenienia ziemiaństwa z krajobrazu społecznego polskiego wsi. Pozostały zniszczone resztówki, dzikie parki, zarosłe stawy i jeszcze większe rozdrobnienie wsi, niż przed wybuchem wojny.

 

MCh /IPN


 

Audycja "Pamięć Niepodległości" realizowana jest w ramach projektu objętego Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości 

 

 

Wyślij opinię na temat artykułu

Najnowsze

  • 20:46

    Uwaga kierowcy - utrudnienia na obwodnicy Krakowa. Między węzłami Kraków Skawina a Kraków Południe w stronę Tarnowa… https://t.co/aWCDRAdztU

  • 18:19

    Kraków: prokuratura złożyła apelację od wyroku dla aktora Jerzego S. https://t.co/4IBqL4fLxF

  • 15:39

    #PomysłNaMajówkę w Bobowej. Choć Żydzi nie powrócili do miasteczka na stałe po II wojnie światowej, to jednak samo… https://t.co/KDQZOGN34I

  • 13:55

    RT @Kamil_Wszolek: Jak przygotować dziecko do życia w sieci? O tym porozmawiam dziś z Magdaleną Bigaj autorką książki "Wychowanie przy ekr…

  • 12:33

    W maju w Pobiedniku Wielkim startuje 60. Lot Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki https://t.co/p8YpCu8qgJ

  • 11:03

    Utrudnienia na drodze wojewódzkiej 783. W Makowie w powiecie miechowskim doszło do zderzenia trzech samochodów: cię… https://t.co/vHPqQzgNvM

  • 10:11

    #RozmowaRadiaKraków @Lukasz_Kmita: Rozważam wydanie rozporządzenia ws. zakazu przebywania na terenach zagrożonych z… https://t.co/IK9DHSKekF

  • 09:44

    Pojawiło się nowe zapadlisko na os. Gaj w Trzebini https://t.co/S6agoI2Hw1

  • 09:21

    Utrudnienia na drodze wojewódzkiej 955. W Sułkowicach w powiecie myślenickim doszło do zderzenia dwóch samochodów o… https://t.co/2WKuvfJcrm

  • 08:54

    Piękna pogoda przyciągnęła w weekend turystów w Tatry. Ratownicy mieli ręce pełne roboty https://t.co/FkW6kCjZeH

  • 08:13

    RT @j_banka: Porannym gościem @RadioKrakow będzie dzisiaj małopolski wojewoda @Lukasz_Kmita @Malopolski_UW . Zapraszam o 8.16. https://t.co…

  • 07:56

    RT @BartMaziarz: Planowana przy @Grupa_Azoty spalarnia śmieci nie ma jeszcze decyzji środowiskowej, ale @GKadzielawski w rozmowie z @RadioK…

  • 07:27

    Synoptyk IMGW: początek tygodnia pochmurny i z deszczem https://t.co/txUCfQB0px

  • 18:05

    73 zakażenia koronawirusem; bez przypadków śmiertelnych osób z COVID-19 https://t.co/6G6r9bRt7B

  • 16:37

    Podhale: sezon pasterski uroczyście zainaugurowany; owce poświęcone https://t.co/blorc5sabb

  • 16:13

    RT @magdalenazbylu1: Zyngierki z Maruszyny i Mali Wiyrchowianie z Bukowiny Tatrzańskiej zgarniają pierwszą nagrodę na Festiwalu Złote Kierp…

  • 15:12

    Z kolei w miejscowości Kąclowa w woj. nowosądeckim na drodze wojewódzkiej 981 doszło do kolizji 3 aut. Tu na szcz… https://t.co/xyILn3RcVd

  • 15:11

    Uwaga na drogach. W miejscowości Grodzisko w gminie Skała doszło doz zderzenia motocykla i samochodu osobowego. Jed… https://t.co/p0hXuo1BNl

  • 13:13

    Nowy Sącz: trwa akcja Pola Nadziei [ZDJĘCIA] https://t.co/mSxvmJM8Su

  • 11:43

    Cracovia Maraton wystartował po raz dwudziesty https://t.co/RRWB0mnjbz

Kontakt

Sekretariat Zarządu

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Dodaj pliki

Wyślij opinię