Powstanie węgierskie, podczas którego naród wystąpił przeciwko polityczno - ekonomicznej dominacji sowieckiej a także represjom rządu Mátyása Rákosiego wybuchło 23 października 1956 roku i trwało do 10 listopada. Zostało stłumione przez zbrojną interwencję Armii Radzieckiej. Jednak w wielu miejscowościach walki prowadzone były jeszcze do 15 listopada a demonstracje i protesty społeczne odbywały się do stycznia 1957 r. Represje wobec uczestników i zwolenników wydarzeń trwały kilka lat.

Liderem rewolucyjnego zrywu Węgrów stał się Imre Nagy, węgierski komunista, zwolennik liberalizacji systemu, powołany na urząd premiera 24 października 1956 roku. Próbował dokonać wielu reform m in. rozwiązał Węgierską Partię Pracujących powołując w jej miejsce Węgierską Socjalistyczną Partię Robotniczą, rozwiązał także znienawidzoną AVH, policję polityczną, w czasie rewolucji odpowiedzialną za masakrę demonstrujących pod siedzibami węgierskiego radia i parlamentu. Imre Nagy postulował także system wielopartyjny i neutralność  Węgier, która pozwoliłaby na wycofanie się kraju z Układu Warszawskiego.

Podczas drugiej sowieckiej interwencji trwającej od 4 listopada Nagy w dramatycznych radiowych wystąpieniach apelował o pomoc do państw Zachodnich a potem schronił się na terenie ambasady jugosłowiańskiej.

 W tym czasie węgierska sekcja Radia Wolna Europa nawoływała ludność do oporu i obiecywała militarną pomoc Zachodu. Jednak amerykański sekretarz stanu John Foster Dulles miał powiedzieć: „Nie traktujemy tego kraju [Węgier] jako naszego potencjalnego sojusznika wojskowego”.[1] Dawał tym samym do zrozumienia, że sprawa węgierska pozostaje wewnętrzną sprawą państw bloku wschodniego, co dawało Sowietom wolną rękę w kwestiach utrzymania swoich wpływów w tej części Europy.

Po stłumieniu powstania władzę na Węgrzech objął rząd pod przewodnictwem Janosa Kadara, który sprawował władzę do 1988 roku

Podstępnie aresztowany Imre Nagy, po tajnym procesie został stracony na rozkaz Kadara z 15 na 16 czerwca 1958 roku. Formalnie zrehabilitowany został dopiero w 1989 roku.

Węgierska rewolucja 1956 roku pochłonęła setki ofiar, do dziś nieznana jest jej całkowita liczba. Różne źródła historyczne mówią o 2700 zabitych Węgrów nie licząc ofiar pochowanych na ulicach i w parkach a także na wsiach oraz o ok. 30 tysiącach rannych. Blisko 200 tysięcy osób zbiegło na Zachód, tysiące po rewolucji zostało deportowanych do sowieckich łagrów, represje dotknęły kilkadziesiąt tysięcy osób, zapadło ponad 1200 wyroków śmierci.

Rewolucja na Węgrzech spotkała się z bardzo żywą reakcją polskiego społeczeństwa. Na apel Węgierskiego Czerwonego Krzyża proszącego o dostarczenie krwi dla powstańców do 12 listopada w całym kraju zgłosiło się ok. 12 tysięcy krwiodawców. W całej Polsce powstawały komitety zajmujące się zbieraniem darów dla ludności węgierskiej m in w Krakowie utworzony został Studencki Komitet Pomocy Węgrom a w Tarnowie Towarzystwo Przyjaciół Węgrów. Wg. statystyk PCK transportem lotniczym dostarczono z Polski na Węgry 44 tony medykamentów i materiałów pierwszej pomocy. Znacznie więcej przekazano transportami samochodowymi i koleją. Polską pomoc szacuje się na blisko 2 mln ówczesnych dolarów amerykańskich.

Niezwykłą ofiarnością wykazało się m in. społeczeństwo Krakowa. Pieniądze na zakup lekarstw i środków pierwszej potrzeby zbierały redakcje krakowskich gazet, uczelnie, artyści, zakłady pracy

Wysłany przez Krakowski Studencki Komitet Pomocy Węgrom konwój przewożący dary krakowian był w zasadzie jedynym transportem jaki udało się wyekspediować poza oficjalnym nurtem koordynowanym przez PCK [2]

 

 

[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_w%C4%99gierskie_1956